Ένας μουσουλμάνος γεννημένος στην Ινδία, στη δεκαετία του 1960, διεθυντής του περιοδικού Newsweek International, παραγωγός εβδομαδιαίου προγράμματος της PBS, και αναλυτής στο ABC News, ο κ. Fareed Zakaria θεωρείται σήμερα ένα από τα πιο σημαντικά πρόσωπα της εποχής μας. Με την ευκαιρία του εορτασμού των 10 χρόνων από την ίδρυση του Ιδρύματος Κόκκαλη και του Προγράμματος Κόκκαλη που πραγματοποιήθηκε στις 18 Ιουνίου, στις 20:00, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ο κ. Zakaria μίλησε για τη νέα παγκόσμια τάξη, τη δημοκρατία και την απολυταρχία καθώς και για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η διεθνής κοινότητα σήμερα.
Ως διευθυντής του περιοδικού, Newsweek International, ο κ. Zakaria ξεκίνησε την ομιλία του με μία επίθεση στην σύγχρονη ειδησεογραφία εντοπίζοντας το παράδοξο όπου ενώ τα περισσότερα τρέχοντα πολιτικά νέα είναι δυσάρεστα δε συμβαίνει το ίδιο με τα επιχειρηματικά νέα. Τα τελευταία χρόνια, ο κ. Zakaria ανέφερε, η καταγραφή των πολιτικών εξελίξεων στον κόσμο είναι τελείως απογοητευτική: η κρίση της Ανατολικής Ασίας, η 11η Σεπτεμβρίου, οι πόλεμοι στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, η Βόρεια Κορέα να δηλώνει ότι είναι η 8η δύναμη πυρηνικής ενέργειας, το Ιράν να κάνει μια προσφορά για την πυρηνική ενέργεια, η Ρωσία να προσπαθεί να αποκαταστήσει τη δική της επιρροή, στη Λατινική Αμερική ο Chavez να εγκαινιάζει τη μεγαλύτερη, κατά τα τελευταία 35 χρόνια, εκστρατεία κατά της παγκοσμιοποίησης και ο κατάλογος συνεχώς μεγαλώνει.
Σε αντίθεση με αυτήν την πολιτική αναταραχή οι οικονομίες ακμάζουν : στα τελευταία 6 χρόνια, η παγκόσμια οικονομία έχει αυξηθεί γρηγορότερα από ό, τι είχε αυξηθεί τα τελευταία 45 χρόνια. Κατά τα τελευταία 25 χρόνια, ο καπιταλισμός έχει «βγάλει» από τη φτώχεια 350 εκατομμύρια ανθρώπους, πολλούς περισσότερους από ότι είχε συμβεί τα τελευταία 100 χρόνια. Τα τελευταία 5 χρόνια επίσης, ο παγκόσμιος μέσος όρος στο κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε ταχύτερα από ό, τι είχε αυξηθεί σε οποιοδήποτε σημείο της ιστορίας.
Έτσι, συμπεραίνει ο κ. Zakaria, οι αγορές είναι πράγματι ανθεκτικές στις πολιτικές αναταραχές. Ανατρέχοντας σε δύο άλλες περιόδους της ιστορίας με την οικονομική ανάπτυξη ανάλογου μεγέθους, το 1880-'90 και τη δεκαετία του 1950, ο κ. Zakaria εστίασε την προσοχή σε ένα κρίσιμο κοινό παράγοντα, δηλαδή την εισαγωγή στην παγκόσμια οικονομία των μεγάλων «παικτών»: της Γερμανίας και των ΗΠΑ στην πρώτη περίπτωση και στη δεύτερη περίπτωση, των ευρωπαϊκών χωρών και της Ιαπωνίας.
«Σήμερα διανύουμε τη μεγαλύτερη επέκταση της παγκόσμιας οικονομίας στην ιστορία», δήλωσε ο κ. Zakaria. Στη δεκαετία του ’70 η Ινδία, η Βραζιλία, η Τουρκία, ή η Νότια Αφρική δεν ήταν πρόθυμοι να μεταβούν στο καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης. Σήμερα οι περισσότερες χώρες αποτελούν μέρος μιας δυναμικής καπιταλιστικής παγκόσμιας οικονομίας, ενώ η πολιτική ηγεσία από χώρα σε χώρα, ακόμη και στις ΗΠΑ, έχει επίγνωση των δυσκολιών της αγοράς σε πολιτικές επιλογές και κυβερνητικά προγράμματα.
Με συνολικό πληθυσμό 2,3 δισ. ευρώ, η είσοδος της Κίνας και της Ινδίας στο χάρτη των παγκόσμιων δυνάμεων είναι η πιο σημαντική αλλαγή στη νέα παγκόσμια τάξη. Η ανάπτυξη των δύο αυτών χωρών δεν αποτελεί μόνο ένα ιστορικό γεγονός, αλλά θέτει υπό αμφισβήτηση την Αμερική ως τη μόνη υπερδύναμη και δημιουργεί έτσι ένα πιο αναρχικό διεθνές σύστημα, όπου όλες οι χώρες έχουν όλο και περισσότερο μια φωνή.
Οι συνέπειες αυτής της μεγαλειώδους αύξησης αποτελούν πράγματι μια μεγάλη πρόκληση για τον κόσμο. Στην αρχή, όπως εξήγησε ο κ. Zakaria, επειδή πολλές χώρες αναπτύσσονται, αυξάνεται η ζήτηση στις χώρες αυτές, ιδίως η ζήτηση για πετρέλαιο και κατά συνέπεια αυξάνονται οι τιμές του πετρελαίου. Οι χώρες που έχουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο- η Σαουδική Αραβία, το Ιράν, η Βενεζουέλα, η Ρωσία - έχουν μεγάλη δύναμη οπότε δεν είναι υποχρεωμένες να ακολουθήσουν τους συγκεκριμένους κανόνες της αγοράς. Με μία έννοια μπορούμε να πούμε ότι ο καπιταλισμός δημιουργεί καταστάσεις μη καπιταλισμού ή εξαιρέσεων από τον καπιταλισμό, παρατηρήσε ο κ. Zakaria. Λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι οι χώρες αυτές είναι συχνά υπό δικτατορικά καθεστώτα, είναι πολύ ανησυχητικό να συνειδητοποιήσει κανείς ότι είναι αυτοί που προκαλούν πολιτική αναταραχή στον κόσμο και ότι έχουν τον πλούτο για τη χρηματοδότηση των πυρηνικών εξοπλισμών, την τρομοκρατία, ή τις εξτρεμιστικές ομάδες. Οι χώρες αυτές μπορούν να διαταράξουν τον κόσμο και να το κάνουν χωρίς κόστος, πρόσθεσε ο αναλυτής.
Το ερώτημα λοιπόν είναι: πώς θα αντιμετωπιστεί αυτή η πραγματικότητα; Σύμφωνα με τον κ. Zakaria δεν θα ήταν ανήθικο να προχωρήσουμε σε πόλεμο στο όνομα της δημοκρατίας. Αν εξετάσουμε την περίπτωση της Κορέας ή της Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, το αποτέλεσμα ήταν εκ των υστέρων θετικό, είπε. Ωστόσο, η δημοκρατία δεν ισοδυναμεί με ανατροπή ενός δικτάτορα. Αυτό που είναι ανήθικο, ο κ. Zakaria υποστήριξε, είναι να εισβάλει μία δύναμη σαν αποικιακή δύναμη και στη συνέχεια να αποφεύγει την ευθύνη για τη μακρά διαδικασία κοινωνικού μετασχηματισμού που είναι απαραίτητη για την επικράτηση ενός δημοκρατικού καθεστώτος.
Μια δεύτερη συνέπεια της οικονομικής ανάπτυξης είναι η αύξηση της ζήτησης για ανθρώπινο δυναμικό στο βιομηχανοποιημένο κόσμο και η μετανάστευση σε μεγάλη κλίμακα. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, οι οποίες ως επί το πλείστον δέχτηκαν μετανάστες μεσαίας αστικής τάξης, η κοινωνική ένταξη έχει αποδειχθεί ότι είναι ένα πολύ πιο σύνθετο έργο στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν έχουν δείξει αρκετό πολιτικό θάρρος με αποτέλεσμα να χάνουν τη χρυσή ευκαιρία για να ξεκινήσει η επικοινωνία με τις νέες κοινότητες των μεταναστών και των μειονοτήτων και να προχωρήσει προς την κοινωνική ένταξη αυτών των ομάδων.
Υπάρχει έντονη η αίσθηση της αποδιάρθρωσης σε όλες τις μειονοτικές κοινότητες σε πολλές βιομηχανικές χώρες και η αναζήτηση ταυτότητας σε ένα ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο, σημείωσε ο κ. Zakaria. Αυτό εξηγεί την άνοδο του φονταμενταλισμού σε όλες τις θρησκείες: Χριστιανισμός, Ισλάμ, Ιουδαϊσμός, Ινδουισμός, ακόμη και ο Βουδισμός. Στην Ινδία, οι ινδουιστές φονταμενταλιστές έχουν αυξηθεί παράλληλα με την οικονομική ανάπτυξη, και στην πραγματικότητα είναι ιδιαίτερα ισχυροί στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες περιφέρειες, πρόσθεσε ο κ. Zakaria. Η οικονομική ανάπτυξη δημιουργεί συναισθήματα εθνικής υπερηφάνειας και εκδηλώσεις εθνικής ταυτότητας, δήλωσε Zakaria, αλλά αυτά θα πρέπει να προσανατολίζονται θετικά.
Η παγκόσμια ανάπτυξη μπορεί να έχει βελτιώσει τα υλικά αγαθά, καθώς περισσότεροι άνθρωποι έχουν τουλάχιστον ένα αυτοκίνητο, πηγαίνουν σε fast food, βλέπουν ταινίες, και καθώς οι κοινωνίες παγκοσμιοποιούνται. Αλλά η παγκόσμια ανάπτυξη δεν έχει βελτιώσει την κοινωνική ευημερία. Αυτό αποτελεί πιθανό κίνδυνο πολιτικών αναταραχών και ανακατατάξεων. Σύμφωνα με τον κ. Zakaria, η πολιτική ηγεσία είναι αυτή που θα πρέπει να «δώσει φωνή» και να ενδυναμώσει τις κοινωνικές ομάδες εφόσον η αγορά δεν μπορεί να κάνει αυτή τη δουλειά. Όπως αναφέρει ο κ. Zakaria στο βιβλίο του «Το Μέλλον της Ελευθερίας», αυτό που χρειάζεται είναι μια λιγότερο ελεύθερη δημοκρατία ή, με άλλα λόγια, μια νέα μορφή δημοκρατίας όπου η πλειοψηφία των πολιτών θα σέβεται τα δικαιώματα των μειονοτήτων.
Μια ακόμη συνέπεια αυτής της πρωτοφανούς οικονομικής ανάπτυξης αφορά το περιβάλλον. Το μέγεθος της υποβάθμισης του περιβάλλοντος έχει ξεπεράσει τις προβλεπόμενες προσδοκίες όλων. Η είσοδος στην παγκόσμια οικονομία χωρών όπως η Κίνα και η Ινδία αλλάζει επίσης το σενάριο επίλυσης του περιβαλλοντικού προβλήματος, το οποίο στο παρελθόν θα μπορούσε να επιλυθεί και μόνο με μία συμφωνία μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Ένδειξη αυτού αποτελεί το γεγονός ότι μέχρι το 2012 η Ινδία και η Κίνα θα χτίζουν 650 εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας οι οποίες θα καταναλώνουν λιγνίτη και θα παράγουν διοξείδιο του άνθρακα. Οι συνδυασμένες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τις εγκαταστάσεις παραγωγής και μόνο είναι πέντε φορές μεγαλύτερες από τη συνολική εξοικονόμηση εκπομπών CO2 σύμφωνα με τη συνθήκη του Κιότο, εάν βέβαια, προσθέτει ο κ. Zakaria, η συνθήκη του Κιότο τηρείται πράγματι από κάθε χώρα.
Για τον κ. Zakaria αυτό που δείχνει η σημερινή κατάσταση είναι ότι το παιχνίδι έχει αλλάξει: καθώς η παγκόσμια οικονομία έχει αυξηθεί και παγκοσμιοποιηθεί, το ίδιο συμβαίνει με τα προβλήματα και τις εκάστοτε λύσεις τους. Οι ευημερείς δικτατορίες, η μετανάστευση, τα περιβαλλοντικά προβλήματα, αλλά και οι ασθένειες και ο υποσιτισμός έχουν καταστεί παγκόσμια ζητήματα.
Η εποχή που διανύουμε είναι μια εποχή παγκόσμιας ανάπτυξης και προόδου, δήλωσε ο κ. Zakaria. Αλλά για πόσο καιρό θα μπορεί η ανάπτυξη αυτή να συνεχιστεί, εάν τα πολιτικά προβλήματα συσσωρεύονται και δεν αντιμετωπίζονται; Σύμφωνα με τον αναλυτή, η μεγάλη πρόκληση ενάντια στη ρύθμιση της νέας παγκόσμιας τάξης είναι η πρόκληση της πολιτικής παγκοσμιοποίησης. Λύσεις σε παγκόσμια προβλήματα δεν θα προκύψουν αν υπάρχουν «πάρα πολλοί αρχηγοί και κανένας Ινδός». Οι πιο επείγουσες αλλαγές για τον κόσμο τώρα, είναι να προχωρήσουμε πέρα από την οικονομική και κοινωνική παγκοσμιοποίηση και να βρούμε μηχανισμούς που θα καταστήσουν τις καπιταλιστικές δημοκρατίες ικανές να σέβονται τις μειονότητες, καθώς και τον κανόνα της πλειοψηφίας, την ενσωμάτωση των μειονοτήτων και τέλος την επαναφορά του Ισλάμ, στο σύγχρονο κόσμο. Αυτό που πρέπει πρώτα να γίνει είναι μια σταθερή ηγεσία με όραμα, συμπέρανε ο κ. Zakaria. Οι αγορές έχουν παγκοσμιοποιήσει τον κόσμο αλλά τώρα ο κόσμος ο ίδιος θα πρέπει να παγκοσμιοποιηθεί.
